Kennis is een vreemde term. In principe is het alles wat je kunt leren op school. Maar zodra er sprake is van ‘kennis en vaardigheden’ vallen de vaardigheden kennelijk niet onder de kennis. Kennis is dan alles, behalve de vaardigheden. En als het gaat over ‘kennis en inzicht’, dan valt 'inzicht' niet onder het begrip kennis. Bij dit soort omschrijvingen is kennis steeds de restpost in de omschrijving.

Eenzelfde herdefiniëring van kennis vindt plaats als er sprake is van competenties. Bij competenties gaat het om ‘kennis, houding en vaardigheden’. Bij houding gaat het om persoonlijkheidskenmerken en de wijze waarop iemand die eigenschappen ontwikkeld heeft. Bij vaardigheden gaat het om ervaringen in het uitvoeren van taken. Kennis is dan het instrumentarium dat iemand nodig heeft om het geheel aaneen te smeden tot kwaliteiten in het uitoefenen van zijn baan.

Dit alles neemt niet weg dat er pogingen zijn gedaan om kennis te organiseren in een aantal logische eenheden. Houding en vaardigheden zijn daarbij afgezonderd, maar inzicht maakt wel degelijk onderdeel uit van de kennissoorten.

Een bruikbare indeling is het onderscheiden van vier soorten:
• kennis van situaties;
• kennis van begrippen;
• kennis van procedures;
• kennis van strategieën.

Na een korte bespreking op deze pagina volgt in de diverse menu-onderdelen een uitvoerige behandeling van de vier kennissoorten. Daarna komt het onderwerp competenties aan de orde.

De bron van deze site is te vinden in het proefschrift dat ik in 1993 heb gepubliceerd als uitvloeisel van een onderzoek naar de wijze waarop leerlingen kostprijs- en nettowinstvraagstukken aanpakken.

1. Kennis van situaties
Om een eerste voorstelling van een probleem te maken, is het van belang om een goed beeld te hebben van de context van een probleem. Wat voor soort bedrijf gaat het om, welk onderdeel van de bedrijfseconomie is aan de orde en welke basiskennis over dit soort problemen is nodig?

Experts beschikken over modellen van probleem-situaties waarmee zij allerlei begrippen, groot-heden en procedures in hun gedachten op-roepen. Zij hebben vaak aan een half woord genoeg om te snappen in welke context het probleem zich afspeelt.

1.a Ervaringsobject
Een eerste reeks van kenmerken om de situatie in te schatten bestaat uit het ervaringsobject, d.w.z. de verschijnselen die door een bepaalde tak van wetenschap bestudeerd worden.

Bij bedrijfseconomie gaat het om bedrijven en overheidsorganisaties. Bij bedrijven is er weer verschil tussen handelsondernemingen (geen productieproblemen) en industriële bedrijven. In de industrie geldt een onderverdeling naar stukproductie, serieproductie en massaproductie.

1.b Kenobject
Een tweede reeks van kenmerken om de situatie in te schatten bestaat uit het kenobject, d.w.z. de soort vragen die een bedrijfseconoom zich stelt. Is de vraag gericht op de boekhouding, de marketing, de verkoop, de financiering, de kostenberekeningen of de verslaglegging?

Elke invalshoek heeft standaardvragen en een eigen traditie. Tot die traditie horen begrippen en procedures die los van andere tradities ontwikkeld zijn. Daardoor staan ze soms haaks op elkaar zonder dat de experts in een bepaald vakgebied zich daar bewust van zijn.

1.c Randvoorwaarden
Problemen en mogelijke oplossingen zijn gebon-den aan randvoorwaarden, zoals wettelijke bepa-lingen, politieke opvattingen, internationale regel-geving, afspraken, beroepscodes, e.d.

2. Kennis van begrippen
Een indeling van begrippen is op veel manieren mogelijk. Zo kan men onderscheid maken tussen natuurlijke begrippen die verwijzen naar objecten (auto, stoel, e.d.) en formele begrippen die verwijzen naar abstracties (macht, geluk, e.d.)

Voor de bedrijfseconomie is een derde categorie van belang: de grootheden. Deze hebben een economische notie, een naam, een waarde en een eenheid. De waarde is gegeven of kan berekend worden. De eenheid geeft betekenis aan de waarde.

Een grootheid moet dus in principe op twee manieren gedefinieerd worden. De eerste definitie moet betekenis geven aan de naam. Dat noemt men een connotatieve definitie.

De naam verwijst naar een economische notie die de essentie van het begrip aanduidt. Maar de naam kan verwarrend zijn dankzij de homoniemen, synoniemen en miscomcepties die gangbaar zijn binnen de bedrijfseconomie

De tweede defintie moet aangeven hoe de waarde van de grootheid vastgesteld of berekend moet worden. Dat noemt met een operationele defintie.

Een probleem voor de bedrijfseconomie is dat er zoveel begrippen en berekeningen zijn, dat niet elk begrip een eigen naam kan krijgen, of dat er tussenresultaten berekend worden die men gemakshalve geen naam geeft.

Het grootste probleem voor de bedrijfseconomen vormt echter de omgang met de eenheden die bij de diverse grootheden horen. Er is een systematiek beschikbaar, maar men houdt zich er zelden aan.

3. Kennis van procedures
De kennis van procdures heeft betrekking op datgene wat je met de begrippen kunt doen. Het gaat doorgaans om ‘als .. dan .. ’ relaties. Het gaat om handelingen die nodig zijn om iets uit te voeren of om een getal te berekenen.

Procedures zijn weer te geven in voorbeelden, stroomschema’s, formules of functies. Het gaat erom dat de data die in een database zitten opgehaald en bewerkt worden tot een antwoord op een vraag. Gegevens worden omgezet in informatie.

Binnen de bedrijfseconomie is een groot aantal verschillende situaties waar men soortgelijke procedures moet uitvoeren, zodat het lijkt of elke berekening uniek is. Maar dat is niet zo. Er zitten duidelijke modellen achter.

De clou van een goede kennisbasis is dat een leerling of student in staat is om algemeen geldige procedures aan te passen aan concrete situaties. Kennis van situaties en kennis van begrippen zijn een noodzakelijke, maar onvoldoende voorwaarde om daarin te slagen.

4. Kennis van strategieën
Om een procedure tot een goed einde te brengen, is het noodzakelijk om het oplosproces te plan-nen. Een strategie is een actieplan waarin de volgorde van afzonderlijke denkstappen is vast-gelegd.

Als een leerling zegt: "Als ik een vraagstuk lees, dan zet ik de gegevens bij elkaar en reken ik alvast wat uit", dan is er een strategie, maar die hoeft niet altijd tot het juiste antwoord te leiden.

Bij een goede strategie hoort ook een vorm van procesbewaking, waarin de vraag naar voren komt of de gang van zaken goed verloopt. Dat heet metacognitie: denken over het denken.

Bron: Proefschrift van Fons Vernooij, blz 29 e.v., alsmede het artikel Economische noties uit 2014.

Informatie over opleidingen

Universiteit en MBA | Onderwijsportaal

De bedoeling van Vakdidactiek Bedrijfseconomie

Vakdidactiek-bedrijfseconomie.nl is nauw verbonden aan de de websites bedrijfseconomische-begrippen.nl en bedrijfseconomische-modellen.nl. Zij biedt essenties van de vakdidactiek bedrijfseconomie aan in overzichtelijke eenheden, voor zowel leerlingen, studenten, als docenten.

Auteur is Fons Vernooij, die als eerste in Nederland is gepromoveerd op een onderwerp uit de vakdidactiek bedrijfseconomie (september 1993): “Het leren oplossen van bedrijfseconomische problemen. Didactisch onderzoek naar kostprijs- en nettowinstvraagstukken in het voortgezet onderwijs”. Deze dissertatie is de bron voor de pagina’s van deze site.

Mocht u tips of hints hebben dan ontvangen wij die graag via de webmaster Fons Vernooij.

Website van Fons Vernooij: fons-vernooij.nl

Copyright © 1998 by Fons Vernooij en anderen.
Wij volgen het privacy-beleid van Google en zijn niet verantwoordelijk voor het selecteren van de advertenties in de Google vakken.
Registratienummer V.O.F. Adviesbureau CASA: KvK Rijnland: 58884114 / BTW 8532.22.848
Dossiernummer Stichting Onderwijsportaal: KvK Rijnland: 28092786 / BTW-nummer 8106.36.025
Webmaster: Fons Vernooij

Info over privacy en cookies: zie Privacybeleid
Leveringsvoorwaarden: zie bijgaand document