|
|
|
|
|
| |
Boekhoudregels |
"Ik moest opschrijven hoeveel 4 x 7 was.
Dat wist ik niet.
En dat heb ik toen stiekum uitgerekend." |
De kern van de traditionele didactiek van het boekhouden betreft de advisering om het vak uiteen te zetten aan de hand van enkele overzichtelijke boekhoudregels. Helaas zijn de gangbare regels wel geschikt bij de start van het vak, maar al snel werken ze contraproductief en verdwijnen ze uit beeld.
Om de boekhoudregels geschikt te maken, is er in het verelden voor gekozen om zo weinig mogelijk boekhoudregels te formuleren. Als reactie op eerdere systemen waar voor bijna elke post aparte regels werden geformuleerd, wist men zelfs te volstaan met één regel: “Eene bezitting wordt debet bij haar ontstaan en credit bij haar tenietgaan; eene schuld wordt credit bij haar ontstaan en debet bij haar tenietgaan”. Later is men daarvan teruggekomen en zijn meer regels geformuleerd.
Veel stelsels van regels blijken echter ontoereikend, zodra de handelsonderneming overgaat in een productiebedrijf en/of de eenmanszaak verandert in een vennootschap. Elke student moet dan een eigen strategie bedenken om de bekende regels stilzwijgend aan te passen. Dat kan een zekere logica zijn, of voorbeelden onthouden of grootboekrekeningen uit het hoofd leren of gewoon gokken. |
De Zaaktheorie
In de meest gangbare lesmethoden staan de begrippen Bezittingen en Schulden centraal in de boekhoudregels. Het Eigen Vermogen van de onderneming wordt daarbij gezien als een schuld aan de eigenaar van de Zaak.
Deze simpele weergave van de administratie is didactisch aantrekkelijk, omdat beginners zich snel een voorstelling kunnen maken van de situatie. De termen associëren met bekende begrippen.
Echter deze mentale voorstelling is ontoereikend om na de eerste, goed gekozen, voorbeelden over te gaan op complexere voorbeelden.
De term bezitting is eigenlijk niet juist, want het gaat om de eigendommen van een zaak. Een gebouw dat je huurt, heb je in je bezit, maar je bent geen eigenaar en dus komt het gebouw niet op de balans.
De term schuld associeert met achterstallige betalingen, terwijl dat niet het geval hoeft te zijn. Leveranciers kunnen krediet geven en een lening van de bank kan ook doorlopen.
De suggestie dat het Eigen Vermogen een schuld van de zaak aan de eigenaar is, klinkt al gekunsteld. Maar als de zaak een BV of NV is en dus een eigen rechtspersoonlijkheid heeft, dan is de term schuld niet langer juist.
De echte problemen komen echter bij een produc-tiebedrijf. Kosten van grondstoffen en arbeid vormen toegevoegde waarde omdat ze opgenomen worden in de kostprijs. Ze behoren niet langer tot de verlie-zen die ten laste komen van het Eigen Vermogen.
Ten minste voor zover ze toegestaan zijn. Anders moet het budgetresultaat berekend worden en hoe verklaar je dan de boekingen op de betreffende grootboekrekeningen?
|
|
Kapitaal en Vermogen
Na jarenlange discussie zijn economen het erover eens dat debet op de balans de kapitaalgoederen staan (het kapitaal) en credit op de balans het eigen en vreemd vermogen (het vermogen).
Deze tweedeling is ook goed bruikbaar om het karakter van verlies en winst aan te geven, namelijk als aanpassingen het eigen vermogen.
Bovendien is deze tweedeling bruikbaar om het karakter van het productieproces aan te geven, namelijk als vorming van kapitaal (via de kostprijs) of als aanpassingen het eigen vermogen (zoals het budgetresultaat).
De grondslagen voor deze aanpak liggen vast in de Twee-rekeningenreeksentheorie. Zie hieronder voor een nadere toelichting op de literatuur over dubbelboekhouden.
Balansvergelijkingen
In principe is het ook mogelijk om het boekhouden op te zetten in de vorm van balansvergelijkingen.
De basisvergelijking zou dan zijn:
Kapitaal = Eigen Vermogen + Vreemd Vermogen,
of:
Eigen Vermogen = Kapitaal - Vreemd Vermogen.
Voor de berekening van het Kapitaal kan men een functie formuleren: Kapitaal = Vaste activa + Vlottende activa + Liquide middelen.
Vergelijkingen brengen het boekhouden dichter bij de bedrijfseconomie en zelfs dichter bij de wiskunde, maar er zijn veel nadelen.
Het systeem van boekhouden wordt onoverzich-telijker naarmate men de situatie verder uitwerkt. Afkortingen liggen voor de hand en wijzigingen moeten met tijdsdimensies worden weergegeven. Niet doen dus.
|
|
|
|
| Uitwerking van de Twee-rekeningenreeksentheorie |
In de Twee-rekeningenreeksentheorie staan de begrippen Kapitaal (debetzijde van de balans) en Vermogen (creditzijde van de balans) centraal. Deze bestaan alle uit voorraadgrootheden (dus weergegeven in € want een balans is een momentopname).
Voor de berekening van het bedrijfsresultaat is een reeks stroomgrootheden nodig, zoals die uiteindelijk op de resultatenrekening verschijnen: kapitaalstroomrekeningen en vermogensstroomrekeningen (dus weergegeven in € per periode want een resultatenrekening is een periode-overzicht).
Regels voor het openen van grootboekrekeningen:
1.1 Kapitaalrekeningen worden debet (dus links) geopend in het grootboek voor de balanswaarde.
1.2 Vermogensrekeningen worden credit (dus rechts) geopend in het grootboek voor de
balanswaarde.
Regels voor mutaties op rekeningen met voorraadgrootheden
2.1 Kapitaalrekeningen worden gedebiteerd voor toename en gecrediteerd voor afname in de waarde.
2.2 Vermogensrekeningen worden gecrediteerd voor toenameen gedebiteerd voor afname in de
waarde.
Regels voor mutaties op rekeningen met stroomgrootheden
3.1 Kapitaalstroomrekeningen worden gedebiteerd voor toename en gecrediteerd voor afname in de
waarde.
3.2 Vermogensstroomrekeningen worden gecrediteerd voor toename en gedebiteerd voor afname in
de waarde.
Regels voor het afsluiten van grootboekrekeningen
4.1 Rekeningen die debet een hoger totaal hebben dan credit, krijgen credit een aanvulling, zodat
beide totalen gelijk zijn. Dit saldo komt elders debet op een grootboekrekening, de
resultatenrekening of de balans.
4.2 Rekeningen die credit een hoger totaal hebben dan debet, krijgen debet een aanvulling, zodat
beide totalen gelijk zijn. Dit saldo komt elders credit op een grootboekrekening, de
resultatenrekening of de balans.
Kortweg voor 1.1 t/m 2.2:
Een rekening die debet op de balans staat, open je debet in het grootboek. Alles wat erbij komt zet je eronder en alles wat er af gaat, boek je aan de andere kant.
Een rekening die crediet op de balans staat, open je credit in het grootboek. Alles wat erbij komt zet je eronder en alles wat er af gaat, boek je aan de andere kant.
Literatuur: D. Woudhuijsen, 2001, Economie en boekhouden, Analyse van de grondslagen van dubbelboekhouden, Stenfert Kroese, Groningen, NUGI 681/683, ISBN 90-207-3178-5. |
|
|
| Literatuur over de didactiek van het boekhouden |
Behoudens enkele artikelen, is er weinig literatuur over de didactiek van het dubbelboekhouden. In 2001 publiceerde drs Dick Woudhuijsen een zeer gedegen boek over de didactiek van het boekhouden: Economie & boekhouden, Analyse van de grondslagen van dubbelboekhouden. Hij beschrijft in dit boek uitvoerig de Ontvangst- en uitgeeftheorie, de Zaaktheorie en de Twee-rekeningenreeksentheorie.
Boekhoudtheorieëen hebben volgens Woudhuijsen een dubbel doel. Enerzijds beogen zij studerenden de regels voor het debiteren en crediteren van grootboekrekeningen bij te brengen en anderzijds willen zij de boekingen ook verklaren. Dit laatste leidt tot zijn eis dat: “Boekhoudtheorieën moeten studerenden helpen om zich kennis en inzicht te verwerven van economische verschijnselen”.
De term economische verschijnselen is wat vaag. Voor mij, Fons Vernooij, is er al veel bereikt als stude-renden kennis en inzicht verwerven in het opzetten en functioneren van financiële informatie-systemen.
Literatuur: D. Woudhuijsen, 2001, Economie en boekhouden, Analyse van de grondslagen van dubbelboekhouden, Stenfert Kroese, Groningen, NUGI 681/683, ISBN 90-207-3178-5. |
|
|
|
|
|
|
|
| De bedoeling van Vakdidactiek Bedrijfseconomie
|
Vakdidactiek-bedrijfseconomie.nl is nauw verbonden aan de de websites bedrijfseconomische-begrippen.nl en bedrijfseconomische-modellen.nl. Zij biedt essenties van de vakdidactiek bedrijfseconomie aan in overzichtelijke eenheden, voor zowel leerlingen, studenten, als docenten.
Auteur is Fons Vernooij, die als eerste in Nederland is gepromoveerd op een onderwerp uit de vakdidactiek bedrijfseconomie (september 1993): “Het leren oplossen van bedrijfseconomische problemen. Didactisch onderzoek naar kostprijs- en nettowinstvraagstukken in het voortgezet onderwijs”. Deze dissertatie is de bron voor de pagina’s van deze site.
Mocht u tips of hints hebben dan ontvangen wij die graag via de webmaster Fons Vernooij.
|
|
|
| Website van Fons Vernooij: fons-vernooij.nl
|
Copyright © 1998 by Fons Vernooij en anderen.
Wij volgen het privacy-beleid van Google en zijn niet verantwoordelijk voor het selecteren van de advertenties in de Google vakken.
Registratienummer V.O.F. Adviesbureau CASA: KvK Rijnland: 58884114 / BTW 8532.22.848
Dossiernummer Stichting Onderwijsportaal: KvK Rijnland: 28092786 / BTW-nummer 8106.36.025
Webmaster: Fons Vernooij
Info over privacy en cookies: zie Privacybeleid
Leveringsvoorwaarden: zie bijgaand document
|
|
|
|
|
